Recensie: "Maak één kind minder"

Geachte Heer Van Druenen, Ik had afgelopen zondag het genoegen om aanwezig te zijn bij de voorstelling van je boek ‘De klimaatparadox’ op de Antwerpse boekenbeurs. Ik was de man die tijdens de vragenronde aan Pieter Boussemaere voorstelde om als 11e tip in zijn boek ‘Tien klimaatacties die werken’ toch maar toe te voegen : ‘Maak één kind minder’.

Taboe

Ik heb gisteren je boek gekocht en gelezen, en wil hierbij mijn respect uiten voor je moed om feiten die ingaan tegen ons gevoel voor rechtvaardigheid toch zonder taboe op de tafel te gooien, met de zekerheid dat je daardoor een cynicus zal worden genoemd door diegenen die de neiging hebben om weg te kijken van feiten die niet in hun wereldbeeld passen. Ik heb het over het feit dat hulpacties die bedoeld zijn om op korte termijn mensen te redden, op lange termijn het omgekeerde effect kunnen hebben. Deze stelling van Malthus is vandaag nog steeds waar, in het bijzonder voor Afrika. In het rapport Poverty in a rising Africa, Africa Poverty Report (2016) van de Wereldbank wordt letterlijk gezegd: “…The share of Africans who are poor fell from 56% in 1990 to 43% in 2012. …However, because of population growth, many more people are poor. The most optimistic scenario shows about 330 million poor in 2012, up from about 280 million in 1990.” Het gevolg van decennia goed bedoelde Westerse ontwikkelings- en noodhulp is dat er vandaar meer ellende is dan ooit tevoren, omdat er nooit werk is gemaakt van geboortebeperking.

Bevolkingsgroei

Ik ben het volledig met je eens dat de bevolkingsgroei de fundamentele oorzaak is van vele andere problemen, waaronder de klimaatopwarming. Ik vind het dan ook onbegrijpelijk en onverantwoord (zeg maar immoreel) dat er een taboe rust op dit onderwerp. (Ik denk dat dit moet gezien worden als één van de vele politiek-correcte taboes die  vrijwel elk maatschappelijk debat verstikken. Omdat de bevolkingsgroei een probleem is van niet-westerlingen, ligt het voor de hand om in de beperking van de bevolkingsgroei een post-kolonialistisch manoever te zien waarmee het Westen zogezegd haar blanke suprematie wilt in stand houden. Dit even terzijde.) Als er één zaak is die het waard is om zich voor in te zetten in ons korte leven, dan is het wel de zaak van de overbevolking, die de mensheid in een afgrond dreigt te sleuren. Het gemak waarmee bijvoorbeeld Pieter Boussemaere de problematiek van de overbevolking als secundair opzij zet, om dan tegelijk alles in te zetten op onrealistisch snelle technologische evoluties, die ons binnen de 30 jaar naar een CO2 vrije economie zullen leiden, is deprimerend. Ik zie dit als een vorm van wegkijken en klimaatnegationisme.

Maak één kind minder

Dat brengt mij mijn opmerking dat het toch raadzaam zou zijn om ‘Maak één kind minder’ als tip toe te voegen aan het boek van Boussemaere. De argumenten die gebruikt werden om dit zinloos te noemen, zijn mijns inziens fout. Het gaat over de vraag wat wij als individuele burgers kunnen doen. Op basis van enkele eenvoudige cijfers kan je aantonen dat de impact van het aantal kinderen dat je als individuele burger maakt de impact van alle andere gedragingen en suggesties uit het boek van Boussemaere ver overstijgt, op korte termijn en des te meer op lange termijn. Het jaarlijkse energiegebruik per Belg bedraagt ongeveer 4690 kg olie-equivalent. Dit komt overeen met ongeveer 50000 kWh. Het merendeel hiervan wordt door de industrie, transport e.d. verbruikt. Slechts een klein deel heeft te maken met het directe energiegebruik door de huishoudens, maar indirect zijn wel degelijk de individuele burgers de verbruikers van die 50000 kWh: die hoeveelheid energie wordt immers gebruikt om de consumptiegoederen te produceren die wij met zijn allen consumeren.

CO2

Een gezin van twee personen verbruikt dus vandaag 100 000 kWh (orde van grootte). Laat ons zeer optimistisch veronderstellen dat we de CO2 uitstoot hiervan zouden kunnen halveren binnen afzienbare tijd (over 20 jaar), door minder te verbruiken (ingrijpende gedragswijzigingen) en door betere technologie, onder andere door de tips te volgen uit het boek van Boussemaere. Een gezin van twee personen zal dan nog het equivalent van 50 000 kWh verbruiken.  Als dat gezin echter ondertussen twee kinderen heeft gemaakt, zal het nog altijd het equivalent van 100 000 kWh verbruiken. De familiale bevolkingsgroei heeft de vooruitgang tenietgedaan. Als het gezin 4 kinderen heeft gemaakt, zal het zelfs het equivalent van 150 000 kWh verbruiken, een stevige verhoging van het gebruik, zelfs als dit gezin ijverig de 10 tips uit het boek van Boussemaere heeft gevolgd.  Uiteraard is dit een sterk vereenvoudigende berekening, maar het geeft wel de grootte-orde van de dingen aan. Elk Westers kind wordt een energie-slurpende consument van zodra het uit de baarmoeder komt. De gemiddelde westerling veroorzaakt 10 x meer CO2 dan veel Afrikanen. Dat geldt ook voor onze kinderen. Een Westers gezin met 2 (of 4) kinderen is dus het equivalent van een Afrikaans gezin met 20 (of 40) kinderen.
Als we dus redeneren dat het beperken van het aantal kinderen in het Westen een verwaarloosbaar effect heeft op de CO2uitstoot (een bewering van Boussemaere), dan geldt dat des te meer voor de tips zoals die in bijvoorbeeld het boek van Boussemaere worden gegeven. Bovendien heeft de bevolkingsgroei een heleboel andere neveneffecten, die je in je boek vermeld. Ik denk daarbij ook aan de massale uitroeiing van planten- en diersoorten.

Overbevolking

De weigering om de overbevolking en haar blijvende groei als een probleem op zich te zien waarvoor aparte actieplannen nodig zijn, is in mijn ogen dan ook misdadig. Met meer onderwijs voor vrouwen alleen zullen we het heus niet redden. Ook de verwachting dat het aantal kinderen vanzelf afneemt naarmate de welvaart toeneemt, brengt geen soelaas. De te snelle bevolkingstoename is er zelf verantwoordelijk voor dat de welvaart afneemt in plaats van toeneemt, zoals blijkt uit de hoger vermelde cijfers voor Afrika. Ook elders in de wereld neemt de honger terug toe.

Vluchtelingen

Professor Vermeersch 

Om de bevolkingsgroei in de mate van het mogelijke in te dijken, zullen maatregelen nodig zijn die niet sympathiek zijn (onethisch zullen genoemd worden), maar die volledig te verantwoorden zijn volgens de logica die je in je boek beschrijft. Ik zie echter geen enkele burgerbeweging, laat staan een politieke partij, die het aandurft om hier voorstellen te doen. Er zijn wel individuen die hun nek durven uit te steken. Professor Etienne Vermeersch, filosoof en ooit nog verkozen tot grootste intellectueel van Vlaanderen, heeft voorgesteld om hulp aan vluchtelingen in opvangkampen te koppelen aan verplichte geboortebeperking. We zien inderdaad dat die kampen vol zitten met jonge kinderen, gemaakt in tijd van oorlog, en zonder toekomst. Ik denk dat dit inderdaad een mogelijke aanpak kan zijn, niet alleen voor noodhulp, maar voor ontwikkelingshulp in het algemeen. Men zou de traditionele Westerse ontwikkelingshulp kunnen vervangen door een systeem van gegarandeerd basisinkomen voor vrouwen die zich laten steriliseren na twee kinderen. Hierdoor valt de noodzaak weg om veel kinderen te maken die later voor de ouders moeten zorgen. Ook in Europa zal de bevolkingsgroei minstens tot nul moeten worden teruggebracht, en wellicht zal de bevolking zelfs terug moeten afnemen om in duurzaam evenwicht voort te bestaan.

Kinderbijslag

Ook bij ons moet twee kinderen gezien worden als een na te streven maximum. We zouden daarvoor, naast het systeem van kinderbijslag, ook een sterilisatiepremie kunnen invoeren voor vrouwen op vruchtbare leeftijd. We zouden de onvoorwaardelijke kinderbijslag kunnen beperken tot het eerste kind, en de toekenning van kinderbijslag voor het tweede kind laten afhangen van de sterilisatie na de geboorte van dat tweede kind. De kritiek hierop zal zijn dat het hebben van veel kinderen daardoor een voorrecht zal worden van de rijken, en dat klopt, maar hier komt Malthus om de hoek loeren: door armen te ontmoedigen om veel kinderen te maken (positief gezegd: door hen aan te moedigen zich te laten steriliseren na twee kinderen) zal uiteindelijk het aantal armen afnemen. De belangrijkste oorzaak van armoede in het Westen is immers geboren te zijn in een arm gezin. Armoede is grotendeels erfelijk. Deze maatregel zal oneindig veel efficiënter zijn dan alle gangbare maatregelen die de armoede moeten bestrijden, maar die er niet in slagen het armoedecijfer naar beneden te krijgen. Een andere maatregel die ongetwijfeld weinig sympathiek zal overkomen, maar die onvermijdelijk is als we het doel willen bereiken, is het drastisch beperken van de immigratie. Het argument (vermeld door Boussenaere) dat Europa geen verdere geboortebeperking moet invoeren omdat onze autochtone bevolking al zakt, klopt enkel op voorwaarde dat men dan ook de immigratie afremt. De groei van de Belgische bevolking nam in de 20e eeuw geleidelijk af, de bevolking was vrijwel stabiel tegen 2000. Dit was een ideale situatie vanuit het standpunt van de onontbeerlijke noodzaak tot ecologische duurzaamheid.  Vanaf het jaar 2000 is het bevolkingsaantal echter weer snel beginnen stijgen door de immigratie. Sindsdien zijn er een miljoen Belgen bijgekomen.

Bevolkingsafname

Het doel moet zijn te komen tot een geleidelijke bevolkingsafname, overal in de wereld. De vergrijzing die dit met zich brengt, is uiteraard een belangrijke uitdaging, maar ook hier zijn mogelijkheden die onvoldoende gebruikt worden. De automatisering zal veel jobs overnemen. Hierdoor zullen veel laaggeschoolden vrij komen voor het soort dienstenjobs waarnaar veel vraag is in een vergrijzende maatschappij. We kunnen dus wel degelijk voorstellen doen om de bevolkingsgroei in te perken. Het zijn geen sympathieke maatregelen, maar ze zijn ook niet zo drastisch als de aanpak die Malthus destijds voorstelde. We laten niemand doodgaan. De enorme voordelen voor de mensheid wegen zeker op tegen de zeer beperkte nadelen voor de mens als individu.

Concrete aanpak

Als er iets ontbreekt in je boek, is het een mogelijke concrete aanpak. Mijn voorstellen hierboven zouden een inspiratiebron kunnen zijn.

Met vriendelijke groeten, Karel Lemmens, Geel, Belgie

------------------------

Naschrift 

Nog een bedenking in verband met het mogelijke gunstige effect van een wereldwijde stop van de bevolkingsgroei. Als de bevolking tegen 2038 met 1,7 miljard (23%) zou stijgen, kunnen we over 20 jaar bij een technologische vooruitgang die negatief gecompenseerd wordt door de stijgende levensstandaard en consumptie in de opkomende landen, een verdere stijging van de CO2 uitstoot met mogelijk 23% verwachten. Ter vergelijking: In België is het energiegebruik per hoofd de afgelopen 20 jaar met 20% gedaald, maar omdat de bevolking met 10% is gestegen, is het totale energieverbruik slechts met 10% gedaald. Met een nulgroei van de bevolking (eigenlijk dus: zonder immigratie) was de vooruitgang dubbel zo groot geweest (een verschil van 100%).

Waterverbruik

Ondertussen naderen we ook het moment waarop er in hete zomers in België geen water meer uit de kraan zal komen, omdat het waterverbruik door de stijgende bevolking niet afneemt, terwijl de hoeveelheid neerslag nu al onvoldoende is, waardoor de diepe grondwaterspiegel alsmaar verder daalt. We verbruiken de geologische waterreserves ten koste van de komende generaties. Vlaanderen is ook in dat opzicht vandaag al overbevolkt, en daar zullen windmolens niets aan veranderen.

Ecologisch evenwicht

Het antwoord op de vraag van Boussemaere tot welk niveau het bevolkingsaantal dan wel moeten dalen, is eenvoudig: tot het niveau waarop we in ecologisch evenwicht zijn met de aarde en de biosfeer en dat zal hoogstwaarschijnlijk niet mogelijk zijn met technologische vooruitgang alleen, toch niet in de komende decennia.  Fundamenteel hebben we de keuze tussen enerzijds een overbevolkte wereld waarin alles verboden zal zijn omdat zelfs kleinigheden, vermenigvuldigd met zoveel miljard mensen, een nefast effect hebben, of anderzijds een vrijwillig beperkte wereldbevolking waarin de mens vrij zal zijn en volop mag genieten van het leven. Ik denk dat een groot deel van de wereldbevolking uiteindelijk het laatste zal verkiezen boven de het beperkte marginale nut van een extra kind.

Karel lemmens